قطعا واژه کلاژن را بارها و بارها روی محصولات بهداشتی مراقبت از پوست دیده اید. اگر بخواهم این واژه را خیلی ملموس برایتان توضیح دهم از شما می خواهم همین الان یک بخش از پوست ضورت خود را به آرامی نیشگون بگیرید. همانطور که میبینید پوست پس از کشیده شدن، مجدد به حالت اول خود بر می گردد و این امر به دلیل وجود کلاژن در پوست است که همچون یک چسب قوی، سلول ها و لایه های پوست را کنار هم نگه میدارد.
کلاژن چیست؟
نام کلاژن (Collagen) که از کلمه یونانی گرفته شده است، پروتئینی سخت، نامحلول و فیبری است که سهم بالایی (حدود یک سوم) در پروتئین های بدن ما دارد.
کلاژن یکی از مهم ترین اجزای سازنده پوست، استخوان ها و دندان ها، ماهیچه ها، تاندون ها و رباط ها است. در واقع همانطور که اشاره کردم کلاژن مانند چسبی است که بافت های مختلف بدن را در کنار هم نگه می دارد.
حداقل شانزده نوع مختلف از پروتئین کلاژن در بدن ما وجود دارد و هر یک بخشی از انسجام و پایداری بافت های بدن را تامین می کنند. علاوه بر این، کلاژن به پوست خاصیت ارتجاعی می بخشد و با حفظ آب در بافت پوست از خشک شدن و ایجاد چین و چروک در آن جلوگیری می کند.
این پروتئین در درم یا لایه میانی پوست به تشکیل شبکه فیبری از سلول ها به نام فیبروبلاست کمک می کند که پایه زایش و رشد سلول های جدید پوستی است. این عمل در طول زمان باعث جوان ماندن پوست می شود. کلاژن همچنین در جایگزینی و ترمیم سلول های مرده، پیر و آسیب دیده پوست نقش دارد.
از دیدگاه تخصصی باید اشاره کنم که همه انواع کلاژن ابتدا به شکل پروکلاژن در بدن تولید می شوند. به این ترتیب دو اسید آمینه پرولین و گلیسین با ویتامین C ترکیب می شوند و پروکلاژن را تشکیل می دهند. بنابراین بدن به طور طبیعی کلاژن تولید می کند و خوشبختانه ما می توانیم با دریافت مقدار مناسب مواد مغذی به بدن در ساخت این پروتئین مهم کمک کنیم.
آیا کلاژن تولید شده در بدن باقی خواهد ماند؟
همچون بسیاری از مواد تولید شده در بدن، پروتئین کلاژن هم پس از تولید به تدریج کاهش می یابد و اگر مجددا تولید و جایگزین نشود عدارضی همچون پیری و افتادگی پوست و مشکلات دیگری همچون پوکی استخوان افزایش می یابد.
اما چه عواملی باعث کاهش کلاژن بدن خواهد شد؟
پیری باعث کاهش کلاژن در بدن می شود
با افزایش سن کلاژن کمتری در بدن تولید می شود و کیفیت کلاژن تولید شده نیز کاهش خواهد یافت که در طی این امر استحکام و قابلیت ارتجاعی پوست کم و کم‌تر می شود.
کیفیت کلاژن تولید شده به ژنتیک افراد بستگی دارد.
مقدار و کیفیت کلاژن تولید شده و حتی تخریب آن در بدن به ژنتیک فرد نیز بستگی دارد.
عوامل محیطی بر کلاژن سازی موثرند.
عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش و هوای آلوده نیز سرعت پیری پوست را افزایش می دهد.
سبک زندگی و تغذیه نامناسب روند تخریب کلاژن را افزایش می دهد.
سبک زندگی نامناسب مانند سیگار کشیدن یا خوردن فست فود زیاد ، روند تولید کلاژن و در پی آن حفظ ساختار پوست، بهبود زخم و التهابات پوستی را کند می کند و یکی از عوامل ایجاد چین و چروک و پیری در پوست به شمار می رود.
بیماری ها یا مصرف دارو ها می تواند ساخت کلاژن را به صورت موقت یا دائمی کاهش دهد.
برخی بیماری های خودایمنی مانند لوپوس و یا درمان های کموتراپی در سرطان نیز باعث کاهش کلاژن در بدن می شود.
چگونه کلاژن سازی را در بدن افزایش دهیم؟
جلوگیری از برخی عوامل کاهش کلاژن در بدن مانند پیری یا بیماری های ژنتیکی امکانپذیر نیست اما می توان با روش هایی جایگزین سازی کلاژن را در بدن افزایش داد.
خوشبختانه اولین و در دسترس ترین روش، داشتن یک رژیم مغذی، اصولی و البته سالم است که مواد مورد نیاز را در اختیار بدن قرار دهد.
سفیده تخم مرغ، جوانه گندم، محصولات لبنی، کلم، مارچوبه و قارچ حاوی اسید آمینه پرولین و گلیسین هستند. همچنین ویتامین C که در انواع مرکبات و سبزیجات وجود دارد به همراه اسید هیالورونیک برای تولید کلاژن در بدن ضروری است.
علاوه بر این، مصرف پروتئین هایی که حاوی اسیدهای آمینه های ضروری هستند، مثلا گوشت قرمز، مرغ، غذاهای دریایی، لبنیات و حبوبات، برای تولید کلاژن مهم است.
به طور کل، لیستی از مهم ترین مواد غذایی کلاژن ساز عبارتند از:
- سوپ استخوان یا همان آبگوشت خودمان
- ژلاتین موجود در غضروف یا قلم و یا ژله
- مرغ
- ماهی
- سفیده تخم مرغ
- مرکبات و انواع توت ها
- سیر
- گوجه فرنگی
- انواع لوبیا
- بادام ها
- فلفل از هر نوع و رنگی
استفاده از مکمل های کلاژن
اگرچه مصرف غذاها و سبزیجات تازه همیشه اولین، مقرون به صرفه ترین و در دسترس ترین پیشنهاد است، اما مانند بسیاری از مواد مغذی که به صورت مگمل در اختیار افراد قرار می گیرد، مکمل های کلاژن به صورت پودر و قرص نیز منابع خوبی برای تامین کلاژن هستند.
همچنین با نظر به اینکه محصولات غذایی معمولا حجم بسیار کمی از مواد مغذی قابل جذب را به بدن می رساند، برای تامین مقادیر بالای آن بایستی مکمل ها در کنار تغذیه مناسب مصرف شود.
محصولات درمانی کلاژن ساز
احتمالاً هنگام بررسی و خرید محصولات مراقبت از پوست به کرم ها یا سرم هایی برخورد می کنند که ادعا می شود در آن کلاژن وجود یا به نوعی تحریک کننده کلاژن سازی در پوست هستند و خاصیت ضدپیری و جوان سازی دارند. دقت کنید که این محصولات تنها در صورت استفاده مداوم و مستمر می توانند باعث کشب نتیجه مطلوب شده و فقط به صورت موضعی عمل می کنند و نقشی در افزایش مخازن کلاژن در بدن نخواهند داشت.
البته اخیرا محصولاتی دارای پپتید های کلاژن به بازار عرضه شده اند که کلاژن قابل جذب و آزمایشگاهی را در اختیار پوست قرار داده و اثرگذاری مناسبی دارد.
راهکار های کلینیکی برای افزایش کلاژن پوست
این روزها بازار درمان های زیبایی و مراقبت پوست حسابی داغ است و البته روش های ایمن و مؤثر برای رفع نواقص و مشکلات پوستی هم کم نیست. در زیر به روش های کلینیکی مؤثر در زمینه کلاژن سازی پوست اشاره می کنم:
روش اول: تزریق کلاژن و پرکننده های پوستی
در یک تعریف ساده تزریق کلاژن یعنی وارد کردن ماده ی جایگزین کلاژن طبیعی (مانند زیدم و زیپلاست) به لایه ی زیرین پوست (درم) که در طی آن پوست شادابی خود را مجددا به دست آورده و خاصیت کشسانی آن افزایش میابد.
روش دوم: لایت تراپی با نور LED قرمز
یکی از درمان های کلینیکی برای تولید کلاژن در پوست، ال ای دی تراپی است که خوشبختانه از ایمن ترین روش های غیر تهاجمی به شمار می رود. استفاده از نوردرمانی برای برطرف کردن بسیاری از اختلالات پوستی، چین و چروک و یا شل شدگی پوست مؤثر واقع می شود.
روش سوم: میکرودرم ابریژن
یکی از بهترین روش های جوان سازی که اثرات آن حتی در جلسه اول نیز قابل مشاهده است، روش میکرودرم ابریژن است. این تکنیک بر پایه سایش لایه شاخی و مرده سطح پوست، آبرسانی لایه های زیرین و کلاژن سازی عمقی عمل می کند و بسیاری از امراض پوستی مانند افتادگی، چین و چروک، لک و آکنه و هایپرپیگمانتاسیون را از بهبود می بخشد.
روش چهارم: هیدرودرم ابریژن
این روش نیز مانند روش قبل برای پاکسازی، جوانسازی و کلاژن سازی پوست انجام می گیرد با این تفاوت که در روش هیدرودرم بر آبرسانی و تغذیه پوست با سرم ها و عصاره های گیاهی، تمرکز کرده و اثرات بازسازی پوست در این روش به مراتب بیشتر است.
من فاطمه حبشی هستم و ضمن تشکر از همراهی شما با این مقاله آموزشی پیشنهاد می کنم برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه روش های درمانی حوزه ارایشی و بهداشتی می توانید از دوره های آکادمی فلدورا استفاده نمایید.
